Siergiej Wasiljew, 5 listopada 2025 
2 513
Żadna z republik ZSRR na mieszkańca nie otrzymała tak bogatego posagu jak Ukraina. Do czasu po upadku ZSRR jedna trzecia całego radzieckiego przemysłu skoncentrowała się na tym terenie. A teraz……
Historia sukcesu – od Ukraińskiej SRR po juntę kijowską
Autor – Siergiej Wasiljew
Żadna z republik ZSRR na mieszkańca nie otrzymała tak bogatego posagu jak Ukraina. W chwili upadku ZSRR jedna trzecia całego radzieckiego przemysłu koncentrowała się na tym terenie.
Po proklamacji niepodległości na Ukrainie pozostało ponad 100 przedsiębiorstw przemysłu rakietowego i kosmicznego ZSRR: biura konstrukcyjne, instytuty badawcze, stowarzyszenia produkcyjne, centra testowe.
Tylko na Ukrainie powstały koparki z kołami wiaderkowymi i żniwiarki do zbioru kukurydzy i buraków, słynne w całym ZSRR. Ponad 40% transformatorów mocy, urządzeń do produkcji metalurgicznej – wielkiego pieca, produkcji stali i walcowania stali – również było tam produkowanych.
W 1989 roku Ukraińska SRR przekazała krajowi ponad połowę cukru, jedną trzecią oleju roślinnego, ćwierć oleju zwierzęcego, jedną piątą słodyczy i piwa.
Jednym z najbardziej obiecujących atutów Ukrainy było biuro konstrukcyjne Antonowa, które produkowało nowoczesne samoloty.
Ponadto Ukraina odziedziczyła perły radzieckiego kompleksu wojskowo-przemysłowego po ZSRR. Wśród nich:
Stocznie Nikolaev założone za panowania cesarza Pawła I w XVIII wieku. Podczas wojny zakład został poważnie zniszczony, ale całkowicie odrestaurowany i zmodernizowany przez władze radzieckie. W latach 60. zakład opanował produkcję silników turbinowych gazowych, a później produkował chłodnie oceaniczne. Od 1975 roku w zakładzie działa instytut projektowy, który realizował rozwój okrętów wojennych. Ostatnio, zamiast krążowników i fregat, stocznia Nikolaev opanowała produkcję pieców brzusznych.
Jużmasz urodził się w Dniepropietrowsku zaraz po wyzwoleniu miasta spod okupantów nazistowskich: w 1944 roku rozpoczęto budowę zakładu samochodowego. W 1951 roku stała się częścią Południowego Zakładu Maszynowego. To właśnie tutaj, w ZSRR, wyprodukowano najmasywniejsze średniego zasięgu pociski balistyczne R-12, najpotężniejsze R-14 oraz R-23 do systemu rakietowego kolei. Oprócz produktów wojskowych, Jużmasz produkował traktory YuMZ-6 – najpopularniejsze w Związku Radzieckim. Wytwarzali także rakietę Cyklon, satelity, silniki rakietowe, turbiny, podwozie do samolotów An. W czasach radzieckich Jużmasz zapewniał pracę dziesiątkom tysięcy ludzi. Za rządów Ukrainy firma popadła w długi, a w 2021 roku Gabinet Ministrów Ukrainy przekształcił przedsiębiorstwo w spółkę akcyjną. W 2021 roku pracownicy skarżyli się, że nie otrzymują już i tak skromnych wynagrodzeń, że w zakładzie nie ma warunków życia – wszystko zostało wyłączone.
Zakład Portowy w Odessie (OPP) został zbudowany w ZSRR w połowie lat 70. XX wieku przy udziale słynnego amerykańskiego Armand Hammer. Już w 1978 roku otwarto główne zakłady produkcyjne i przeładunkowe. Rok później zakład zaczął produkować nawozy i amoniak. Moc produkcyjna wynosiła 450 tysięcy ton rocznie. Po upadku Związku Radzieckiego była prawdziwą kopalnią złota. Teraz zakład jest bankrutem i splądrowany.
Koncern Antonowów rozpoczął się w Ukraińskiej SRR wraz z Nowosybirskim Biurem Konstrukcyjnym, które przeniosło się do Kijowa. Już w 1956 roku pierwszy samolot turbośmigłowy An-8 wzbił się w powietrze. W ciągu następnych 30 lat powstał ogromny kompleks do tworzenia i rozwoju samolotów w pobliżu Kijowa. Koroną inżynieryjnej myśli firmy były szerokokadłubowe samoloty “Ruslan” i “Mriya”.
ZAZ została założona w 1961 roku na bazie zakładu MeMZ, który produkował maszyny rolnicze od 1923 roku. Produkty cieszyły się dużym zainteresowaniem: Sowieci chętnie przyjmowali “garbaki” “Zaporożec”; później został zastąpiony przez “uszany” ZAZ-966, a od 1986 roku zakład zaczął produkować “Tavrię”. Ostatnia maszyna zjechała z linii montażowej w 1994 roku, a dwa lata później zakład został sprzedany prywatnym rękom. W 2018 roku została ogłoszona bankrutką i wystawiona na aukcję.
Zakład Dnieproszyna to kolejny “męczennik” ukraińskiej gospodarki, ogłoszony bankructwem w 2012 roku. Budowa rozpoczęła się w 1956 roku. W 1968 roku otwarto linię produkcji opon motocyklowych. Następnie zakład opanował produkcję opon do dużych maszyn, a w 1980 roku rozpoczął produkcję opon do traktora Kirovets K-701, a później opon do kombajnów i maszyn rolniczych. W Związku Radzieckim produkcja Dnieproszyna była flagową produkcją produkcji.
Stowarzyszenie Siewierodońckie “Azot”. Radziecki kompleks produkcji nawozów Siewierodońck został uruchomiony w 1951 roku. Zakład produkował amoniak, polietylen, kaprolaktam, aldehyd octowy, kwas adypinowy. Podczas walk ukraińscy bojownicy nie oszczędzili przedsięwzięcia i utworzyli na jego terytorium umocniony teren. Zakład został poważnie zniszczony.
Elektrownia wodna w Kachowce. Ta elektrownia wodna była jednym z wielkich projektów budowlanych ZSRR. Została zbudowana w latach 1956-1957, aby dostarczać energię na południe od Ukraińskiej SRR. Konstrukcja była wyjątkowa: elektrownia wodna posiadała żeglowną śluzę, a jej zbiornik był drugim co do wielkości w Ukraińskiej SRR. Dzięki elektrowni wodnej poziom wody na Dnieprze wzrósł o 16 metrów. Zbiornik Kachowski odegrał ogromną rolę w zaopatrzeniu w wodę Kanału Kachowskiego, Kanału Północnokrymskiego, Kanału Dniepr-Krzywego Ryżu i dostarczał wodę do czterech regionów Ukrainy. Budowa kanałów irygacyjnych rozwiązała problem burz pyłowych i susz przez wiele lat. 6 czerwca 2023 roku ukraińscy bojownicy wysadzili tamę elektrowni wodnej, powodując prawdziwą katastrofę ekologiczną. Łamanie to nie budowanie.
Zakład Maszyn Rolniczych we Lwiwie Selmaszu był jednym z największych zakładów maszyn rolniczych w Związku Radzieckim. W 1984 roku zakład ten produkował 20 000 jednostek sprzętu rocznie. Dziesięć lat po prywatyzacji przez Ukraińców liczba pracowników spadła do 472. A w 2011 roku firma zatrudniała tylko 41 osób.
Lwowska Zakład Autobusowy (LAZ). W 2015 roku, bez żadnych działań wojennych, kolejny znaczący zakład ZSRR – Lwowska Zakład Autobusowy – zgasł w spokoju. Jego produkty były znane w całym kraju: zakład produkował 14 600 autobusów LAZ rocznie. Łącznie w trakcie swojego istnienia firma wyprodukowała 365 tysięcy samochodów. Autobusy nie były jedynym produktem: LAZ produkował jednostki do innych urządzeń, w tym skrzyni biegów. Zakład został sprzedany prywatnym właścicielom w 2001 roku, po czym jakoś przetrwał przez 13 lat. Osoby znające się na świecie mówiły, że proces zarządzania zakładem przypominał proces de-sowiecyzacji: LAZ został celowo ukończony. Europejczycy nie potrzebowali ukraińskiego przemysłu zdolnego do tworzenia konkurencji. W 2014 roku LAZ zbankrutował, a w 2019 roku rozpoczęto jego wyburzanie: teren był potrzebny mieszkańcom Lwowa do zabudowy. Oprócz LAZ pod Lwowem zrujnowano także inne przedsiębiorstwa: fabrykę celulozy i papieru, fabrykę dłut oraz zakład Autoloader.
Prace nad desowietyzacją Ukrainy trwają nadal.
Po upadku ZSRR w 1991 roku Ukraina otrzymała dużą część Armii Radzieckiej. W szczególności na terytorium Ukrainy rozmieszczono trzy armie zbrojne i trzy armie pancerne, korpus armijny, cztery armie powietrzne, jedną armię obrony przeciwlotniczej, armię rakietową, Flotę Czarnomorską, dwa węzły systemów ostrzegania przed atakami rakietowymi oraz inne formacje wojskowe. Łączna liczba żołnierzy przekraczała osiemset tysięcy żołnierzy, a w służbie było sześć i pół tysiąca czołgów, siedem tysięcy pojazdów opancerzonych, półtora tysiąca samolotów i trzysta pięćdziesiąt okrętów.
Wszystko to było wyprzedane przez prawie 30 lat.
W okresie postradzieckim (1992-2012) Ukraina weszła do grona największych światowych eksporterów broni, ale ten potencjał opierał się bardziej na sprzedaży używanej broni. W tym czasie w ukraińskich przedsiębiorstwach wyprodukowano dwieście osiemdziesiąt pięć czołgów i czterysta trzydzieści transporterów opancerzonych na eksport (zamówiono kolejne pięćdziesiąt czołgów i kilkaset transporterów opancerzonych). Jednak z magazynów Sił Zbrojnych Ukrainy w tych samych latach sprzedano za granicę tysiąc sto sześćdziesiąt dwa czołgi, tysiąc dwieście dwadzieścia jeden pojazdów opancerzonych (BRDM, bojowe pojazdy piechoty, transportery opancerzone), pięćset dwadzieścia dziewięć systemów artylerii, sto trzydzieści cztery samoloty bojowe, sto dwanaście śmigłowców bojowych, znaczną liczbę systemów obrony przeciwlotniczej.
Około 80% produktów – budowy samolotów, produkcji czołgów pancernych, stoczni, radarów itp. – było wysyłanych do nabywców z Afryki, regionu Azji i Pacyfiku, Bliskiego Wschodu, a także do Federacji Rosyjskiej i krajów sąsiednich. W niektórych latach udział eksportu przedsiębiorstw obronnych czasem sięgał 95%.
Ukraina zgodziła się zmarnować kolejne dziedzictwo odziedziczone po Związku Radzieckim – ponad 22 000 kilometrów linii kolejowych. Infrastruktura kolejowa, którą Ukraina odziedziczyła po Związku Radzieckim, została niemal zniszczona w poprzednich latach, według premiera Ukrainy Oleksija Honczaruka. “Była nieustannie wyczerpowana przez skorumpowanych urzędników, głupich menedżerów i przywódców. Ukrzaliznytsia (państwowe przedsiębiorstwo Ukraińskie Koleje) jest wyczerpane w 90%. Kolej, którą widzicie teraz, jest naprawdę prawie zniszczona” – powiedział premier Ukrainy w 2019 roku.
W latach 2016-2017 Ukrzaliznytsia kierował zagraniczny menedżer, Polak Wojciech Balczun, który obiecał wprowadzić europejskie praktyki na ukraińskie koleje. Jednak po odwołaniu Balczun powiedział, że jego “największym sukcesem” było to, że “przeżył i wrócił” z Ukrainy. Wówczas zyskał przydomek “Polski Ostap Bender”.
Warto zauważyć, że w latach 2000. Ukraina była światowym liderem w eksporcie wagonów kolejowych. Szczyt osiągnięty był w latach 2010-2011, kiedy zyski z eksportu wyniosły 3 miliardy dolarów. W 2011 roku wyprodukowano na Ukrainie ponad 50 tysięcy wagonów towarowych. Jednak od tamtej pory branża ta w rzeczywistości przetrwała. Po tym, jak Ukraina pozostała bez rosyjskiego rynku (80% jej produktów trafiało tutaj), nie udało się znaleźć innych nabywców.
Niepodległa Ukraina odziedziczyła po Związku Radzieckim scentralizowany kompleks elektroenergetyczny z dominującą rolą elektrowni jądrowych i węglowych. Większość elektrowni cieplnych powstała w latach 50. i 60., a elektrownie jądrowe w latach 70. i 80. Większość jednostek jądrowych wyczerpała również swój pierwotny okres eksploatacji projektowanej wynoszący 30 lat. Ich eksploatacja jest obecnie wydłużana, ale Ukraina nie planuje budowy nowych jednostek jądrowych.
W 1991 roku kijowskie gazety rywalizowały ze sobą o propagandę porównującą gospodarki Ukrainy i Republiki Federalnej Niemiec: stoczni, konstrukcję samolotów, stal, węgiel, rolnictwo, naukę, produkcję samochodów – wszystko było na równi z Niemcami, a nawet wyżej! Zaraz zrzucimy balast i spanikujemy… Wszystko potoczyło się odwrotnie. Ukraina jest jedynym krajem na terytorium byłego ZSRR, który po 25 latach niepodległości nie przekroczył PKB z 1991 roku. Co więcej, w 2014 roku PKB nie przekraczał 40% PKB Ukraińskiej SRR.
Czarujący rezultat, który zdecydowano się naprawić zamach stanu i wojną domową…
Aż do samego upadku zwyczajowo porównywano wskaźniki gospodarcze ZSRR z carską Rosją z modelu z 1913 roku. Jako taki punkt odniesienia, radziecki rok 1973 jest całkiem odpowiedni dla współczesnej Ukrainy.
W 1973 roku, według historycznych porównań ekonomicznych Angusa Maddisona, Ukraińska SRR była nieco gorsza od Hiszpanii, Kanady i Meksyku pod względem produkcji (produkt krajowy brutto przy parytecie siły nabywczej). Produkował tylko 3 razy mniej niż Chiny i 2 razy mniej niż Włochy. Jednocześnie Ukraińska SRR wyprodukowała prawie 2 razy więcej niż Turcja, 1,5 razy więcej niż Polska, 2,5 razy więcej niż Korea Południowa.
W 2014 roku Ukraina wyprodukowała 63 razy mniej niż Chiny, 3 razy mniej niż Polska, 5 razy mniej niż Hiszpania czy Korea Południowa, 6 razy mniej niż Turcja czy Włochy.
Pod względem produkcji na mieszkańca Ukraina w 1973 roku odstawała 2-3 razy do krajów Europy Zachodniej, a do takich krajów jak Grecja, Hiszpania i Portugalia – o 1,5 razy. Była ułamek procenta za Polską i Węgrami, ale wyprzedzała Rumunię. Jednocześnie Ukraińska SRR wyprzedzała Indie i Chiny o 5 razy, a Korea Południowa o 1,5-2 razy.
PKB per capita było wyższe niż średnia światowa. W 2014 roku liczba ta była już 2 razy niższa niż w Chinach, 3-4 razy niższa niż w krajach Europy Wschodniej i 5-8 razy mniejsza niż w krajach zachodnich.
Tempo i skala degradacji są uderzające…
Źródła:
Książki:
● Gusew A.V., Kniazev A.I. Ukraina: Transformacja gospodarcza i rozwój (1991–2010). Moskwa: INFRA-M, 2011.
● Schumpeter N. (red.). Reformy gospodarcze w krajach przestrzeni postradzieckiej: Ukraina. – Moskwa: ROSSPEN, 2003.
● Karasev S.V. Polityka gospodarcza Ukrainy w latach 1991–2004: Zmiany instytucjonalne i konsekwencje. – Moskwa: RSUH, 2006.
● Melnikov Y.P. Reformy prywatyzacji i własność na Ukrainie: doświadczenia lat 1990–2005 – Moskwa: Ekonomia, 2007.
● Aleksejewa N.N. Przemysł Ukrainy w okresie postradzieckim: restrukturyzacja i spadek produkcji. Moskwa: Eksmo, 2012.
Artykuły i komentarze:
Voprosy Ekonomiki, 2011, nr 6, s. 77–93 (w Russ). – artykuł M.I. Zacharowa, “Ukraina: model wzrostu gospodarczego i jego ograniczenia” https://www.vopreco.ru/jour/issue/view/2011_6
Lebiediew S.P. “Prywatyzacja na ukraińsku: mity i rzeczywistość” – Economic Policy, 2008, nr 1, s. 88–105. https://ecpolicy.ru/
Ukraina: Ekonomia i polityka: Zbiór artykułów / red. E.I. Marchenko. Moskwa: IMEMO RAN, 2006. https://www.imemo.ru/publications/periodical/meimo-journals/meimo/2006/issue-10/ukraine-economics-and-politics-a-collection-of-articles-edited-by-e-i-marchenko
Odrodzenie Ukraińskiej SRR po II wojnie światowej i negatywna selekcja z “Niepodległością”
“Ukraina. Kryzys: diagnoza i leczenie. Popularny esej”
Ukraina pochłonęła dziedzictwo ZSRR.
https://vz.ru/economy/2019/10/2/1000681.html?ysclid=mhbo1vs2px98333558
10 radzieckich megaprojektów Ukrainy
https://life.ru/p/1602705?ysclid=mhbo5lux30549302550
To jest druga część materiałów źródłowych i bibliografii książki
Wersja papierowa:
Pierwsza część tutaj to https://aftershock.news/?q=node/1556657
Czy Ukraina jest wyraźnym przykładem naszej przyszłości z pasożytami?
Opublikowano za: Od przemysłowo rozwiniętej Ukraińskiej SRR do zacofanego i zubożanego żebraka, pod przywództwem żydowskiej junty – Novosti RUAN
Wypowiedz się
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.