WPS narodowiec, realista, wielopokoleniowy łodzianin, demaskator antypolskiej obłudy
ciąg dalszy niezakończonego “dialogu” ze SI (AI)
Ograniczoność techniczna obecnego skryptu Neon24 spowodowała, że nie zawarłem w jednym tekście zapisu mojej “rozmowy” z AI zainspirowanej uwagami w obejrzanym materiale rosyjskiego komentatora
https://www.youtube.com/embed/NgQCgcF9ZhI
Pierwszy fragment wzbudził dziwne reakcje. Znana tutejsza wilczyca/charcica @werka wysmażyła jakieś wypracowanie na temat: ‘Narodowiec, a moje obsesje na temat polskości”. W sukurs poszedł jej o dziwo także @dżon, który zaczyna traktować niemal każdy tekst innego autora w kategoriach odruchu Pawłowa – po prostu zachowuje się jak “bloger kanibal” gotów przede wszystkim zjeść cudzy temat. Nie wiem czy odkrył w sobie “misjonarza zbawiciela zwyczajnych ludzi”, czy właśnie podziela kanibalistyczne skłonności wilczycy/charcicy wobec “narodowców” innych niż bohaterowie jej dziecinnych opowieści o “prawdziwym Polaku” i jego “obowiązkach polskich”.
Moje intencje – ukazania pewnych zjawisk w społecznej świadomości: faktycznej( egzystencjalnej i filozoficznej) i wyreżyserowanej narracji i manipulacji na temat wszechświata, istoty cywilizacji ludzkiej, pytań o jej faktyczną wyłączność i niepowtarzalność – okazały się nieinteresujące. Natomiast podstawowym celem obu krytyków było po prostu “pożreć” autora publikacji. Stad moje określenie “kanibalizm” w odniesieniu od powszechnie obserwowanych zachowań blogerskich. Celem jest nie temat, ale przeciwnik i jego poglądy.
Powyższe uwagi są uwagami na marginesie. A zatem powracam do kontynuowania głównego wątku.
@stanislav
——————————-
Czy problem gości z kosmosu to częsty temat w popkulturze szczególnie w filmie?
Tak, motyw „gości z kosmosu” – czyli kontaktu ludzi z obcymi cywilizacjami – jest jednym z najczęściej powracających tematów w popkulturze, zwłaszcza w filmie science fiction. Pojawia się on od początków kina aż po współczesne superprodukcje i może przybierać bardzo różne formy — od horroru po filozoficzny dramat.
Dlaczego temat jest tak popularny
Lęk i fascynacja nieznanym – obcy symbolizują to, czego nie rozumiemy, więc filmy o nich pozwalają eksplorować ludzkie reakcje na nieznane.
Komentarz społeczny – kontakt z obcymi często jest metaforą spotkania z „innym”: kolonializmu, wojny, rasizmu czy konfliktów kulturowych.
Technologiczna i naukowa ciekawość – rozwój astronomii, lotów kosmicznych i technologii podsyca pytania o możliwość życia pozaziemskiego.
Klasyczne przykłady z kina
„The Day the Earth Stood Still” (1951) – obcy przybywa, by ostrzec ludzkość przed samozagładą; metafora zimnowojenna.
„Alien” (1979) Ridleya Scotta – obcy jako uosobienie biologicznego horroru.
„E.T.” (1982) Spielberga – przyjazny przybysz i dziecięca empatia.
„Close Encounters of the Third Kind” (1977) – mistyczne doświadczenie kontaktu.
„Independence Day” (1996) – obcy jako zagrożenie militarne, blockbusterowy spektakl.
„Arrival” (2016) – kontakt z obcymi jako test komunikacji i zrozumienia, z silnym filozoficznym wymiarem.
„District 9” (2009) – obcy jako metafora apartheidu i wykluczenia społecznego.
W kulturze popularnej szerzej
Temat pojawia się też w serialach (np. Star Trek, The X-Files, The Expanse), komiksach (Green Lantern, Men in Black), grach wideo (Mass Effect, Halo), a nawet w muzyce czy literaturze science fiction (Wojna światów H.G. Wellsa, Kontakt Carla Sagana).
Jeśli chcesz, mogę przygotować krótką analizę tego, jak zmieniało się przedstawienie obcych w filmach – od lat 50. po dziś dzień (np. od wroga po partnera dialogu). Chcesz, żebym to rozwinął?
Przedstaw takie zmiany
Świetnie — to bardzo ciekawy temat, bo ewolucja przedstawienia obcych w filmach mówi równie dużo o samych kosmitach, co o nas, ludziach. ?
Poniżej masz przegląd, jak zmieniało się to przedstawienie dekada po dekadzie, w kontekście kulturowym i historycznym.
Lata 1950–1960: Obcy jako zagrożenie i metafora zimnej wojny
Kontekst: zimna wojna, strach przed komunizmem, bronią nuklearną i „obcym” ideologicznym.
Jak przedstawiano obcych:
Obcy to najeźdźcy, symbol strachu przed inwazją (np. The War of the Worlds, 1953).
Albo ostrzeżenie moralne – przybysz przestrzega ludzkość przed samozniszczeniem (The Day the Earth Stood Still, 1951).
Często pokazani jako jednorodne, bezosobowe masy, odzwierciedlające lęk przed utratą indywidualności.
Motyw dominujący: „Oni przychodzą nas zniszczyć” – obcy jako metafora wroga ideologicznego.
Lata 1970–1980: Od horroru do empatii
Kontekst: rewolucje społeczne, ruchy pokojowe, rozwój nauki, początki ekologii i humanizmu.
Jak przedstawiano obcych:
Nowe spojrzenie na kontakt – nie tylko wojna, ale też porozumienie (Close Encounters of the Third Kind, 1977).
E.T. (1982) – obcy jako przyjaciel i ofiara, wzbudzający współczucie.
Ale równocześnie: Alien (1979) – biologiczny koszmar, symbol nieznanej natury życia i ciała.
Motyw dominujący: „Czy potrafimy współżyć z innym?” – obcy jako lustro człowieczeństwa.
Lata 1990: Spektakl i globalne zagrożenie
Kontekst: globalizacja, koniec zimnej wojny, triumf Hollywoodu, kultura efektów specjalnych.
Jak przedstawiano obcych:
Powrót do wielkich inwazji – ale teraz bardziej widowiskowo (Independence Day, 1996).
Jednocześnie humor i dystans – Men in Black (1997) pokazuje, że obcy mogą być częścią codzienności.
Motyw dominujący: „Ludzkość musi się zjednoczyć wobec zagrożenia” – obcy jako test globalnej solidarności.
Lata 2000–2010: Obcy jako metafora społeczna
Kontekst: po 11 września, niepokoje społeczne, kryzysy uchodźcze, refleksja nad „innym”.
Jak przedstawiano obcych:
District 9 (2009) – obcy jako uchodźcy, ofiary rasizmu i przemocy.
Avatar (2009) – ludzkość jako agresor; obcy stają się symbolem ekologii i duchowości.
Motyw dominujący: „Kto tu jest prawdziwym potworem?” – odwrócenie perspektywy, krytyka człowieka.
Lata 2010–2020: Filozofia, język i komunikacja
Kontekst: era globalnej komunikacji, sztucznej inteligencji, empatii międzykulturowej.
Jak przedstawiano obcych:
Arrival (2016) – kontakt to nie wojna, lecz wyzwanie językowe i poznawcze.
Annihilation (2018) – obcość jako transformacja i zrozumienie inności w nas samych.
Motyw dominujący: „Zrozumieć obcego to zrozumieć siebie” – kosmici jako metafora dialogu i transcendencji.
Współczesność (2020–2025): Realizm, mistycyzm i niepewność
Kontekst: kryzys informacji, rozwój technologii, pytania o świadomość i symbiozę.
Jak przedstawia się obcych dziś:
Mniej efektów, więcej realizmu i introspekcji (Nope, 2022).
Coraz częściej – nie wiadomo, czym „obcy” w ogóle jest: zjawisko, idea, inteligencja niepojęta dla człowieka.
Motyw dominujący: „Nie wszystko, co obce, da się zrozumieć” – powrót do tajemnicy.
Czy chciałbyś, żebym dodał do tego kilka konkretnych przykładów filmów z ostatnich lat (2020–2025), które pokazują tę nową fazę – np. realizm i niepewność kontaktu z obcymi?
Czy tym tematem zajmowała sie także kinematografia ZSRR i krajów socjalistycznych?
Świetne pytanie — i bardzo trafne, bo kino ZSRR i krajów socjalistycznych również podejmowało temat „gości z kosmosu”, ale w sposób odmienny od zachodniego. Tamtejsze filmy science fiction często miały bardziej humanistyczny, filozoficzny i naukowy charakter niż militarno-sensacyjny.
W Związku Radzieckim i krajach bloku wschodniego obcy nie byli wrogami, lecz intelektualnym lub moralnym wyzwaniem. Wynikało to z ideologii – kino miało ukazywać optymizm naukowy, potęgę rozumu i wiarę w postęp, a nie lęk przed nieznanym.
ZSRR – „Kosmos jako przestrzeń ducha”
W radzieckim kinie SF kosmici byli często pretekstem do refleksji nad człowieczeństwem, poznaniem i moralnością.
Kluczowe przykłady:
„Planeta Bur” (1962) – radziecka wyprawa na Wenus; obcy to raczej tło do pokazania odwagi i współpracy ludzi.
„Solaris” (1972, reż. Andriej Tarkowski) – adaptacja powieści Stanisława Lema. Obcy (oceanu-planeta) to świadomość niepojęta dla człowieka, zwierciadło jego psychiki. To film o granicach poznania i samotności człowieka wobec kosmosu.
„Stalker” (1979) – choć nie o kosmitach wprost, „Strefa” ma charakter obcej inteligencji – miejsce, które testuje ludzkie pragnienia i moralność.
„Kin-dza-dza!” (1986) – groteskowa satyra o spotkaniu z prymitywną cywilizacją na innej planecie; krytyka absurdów życia w ZSRR.
„Okno w kosmos” (1957) i inne filmy z tego okresu często miały wydźwięk propagandowy: kosmos jako przestrzeń triumfu socjalistycznej nauki.
Motyw przewodni: „Kosmos nie jako zagrożenie, lecz lustro człowieka.”
ZSRR widział kontakt z obcymi jako moralny, nie militarny problem.
Polska – Lem i jego filmowe inspiracje
Polska tradycja SF również wniosła wiele refleksyjnych filmów o kontakcie z obcym:
„Test pilota Pirxa” (1978, reż. Marek Piestrak) – adaptacja Lema o granicy między człowiekiem a maszyną.
„Przekładaniec” (1968, reż. Andrzej Wajda) – groteskowa wizja tożsamości po przeszczepach.
„Szpital przemienienia” (1978) – metafizyczne pytania o moralność nauki, choć bez obcych.
Choć polskie kino rzadko pokazywało „kosmitów” dosłownie, filozofia Lema przenikała całe myślenie o „obcym” – jako intelektualnej inności, nie potworze z kosmosu.
Inne kraje socjalistyczne
Czechosłowacja: Ikarie XB-1 (1963) – jeden z najlepszych filmów SF tamtych lat; ludzka załoga spotyka tajemnicze zjawiska w kosmosie, ale ton jest raczej naukowy niż militarny.
NRD: produkcje DEFA (np. Der schweigende Stern / „Milcząca gwiazda”, 1960) – ekranizacja Lema Astronauci, z przesłaniem pokojowym: nauka ma łączyć, nie dzielić.
Węgry: A Halhatatlanság halála (1976) – film o nieśmiertelności i alienacji, gdzie obcy są symbolem utraty człowieczeństwa.
W efekcie radzieckie i socjalistyczne kino SF było bardziej intelektualne, poetyckie i refleksyjne, niż hollywoodzkie odpowiedniki. Obcy nie atakowali – prowokowali do myślenia.
Jak byś ocenił stosunek problematyki sensacyjnej do problematyki filozoficznej w filmach zachodnich i z kręgu krajów socjalistycznych?
Świetne i bardzo trafne pytanie — dotykasz tu sedna różnic między kinem zachodnim a socjalistycznym, zwłaszcza jeśli chodzi o science fiction i temat kontaktu z obcymi.
Poniżej przedstawię Ci porównawczą analizę, która pokazuje, jak odmiennie traktowano sensację i filozofię w tych dwóch tradycjach filmowych.
1. Zachód: sensacja jako punkt wyjścia
Dominująca konwencja – kino akcji i widowiska
W kulturze zachodniej, szczególnie w USA, filmy o obcych często przyjmowały formę rozrywki masowej – spektakularnych widowisk z silnym ładunkiem emocji, napięcia i efektów specjalnych.
Motyw przewodni: zagrożenie z zewnątrz, które trzeba pokonać.
Struktura fabularna: typowa dla kina akcji – konflikt, eskalacja, walka, zwycięstwo.
Cel: emocje widza, efekt wizualny, często także komentarz polityczny (np. lęk przed komunizmem, zagrożenie nuklearne).
Przykłady:
The War of the Worlds (1953) – wojna totalna z obcymi.
Independence Day (1996) – kosmici jako pretekst do globalnego spektaklu patriotyzmu.
Aliens (1986) – militarna konfrontacja, choć z nutą krytyki korporacji.
Nawet filmy „pokojowe” (E.T., Close Encounters of the Third Kind) nadal operują emocją i dramatem kontaktu, nie filozoficzną analizą.
Filozofia w tle
Filmy zachodnie często dotykają tematów filozoficznych – sensu człowieczeństwa, granic poznania, etyki technologii – ale są one drugorzędne wobec fabuły.
Arrival (2016) czy Interstellar (2014) to wyjątki, które łączą spektakl z refleksją.
Dominujący język: emocjonalny, narracyjny, obrazowy.
Podsumowanie:
Zachodnie kino stawia na akcję i emocję, filozofię traktując jako dodatek lub tło.
2. Kraje socjalistyczne: filozofia jako centrum opowieści
Dominująca konwencja – kino refleksyjne, intelektualne
W kinematografii ZSRR i innych krajów bloku wschodniego science fiction było narzędziem myślenia o człowieku, społeczeństwie i poznaniu, nie widowiskiem.
Motyw przewodni: człowiek wobec niepojętego – moralnie, duchowo, poznawczo.
Struktura fabularna: często powolna, kontemplacyjna, nielinearna.
Cel: filozoficzna refleksja, nie rozrywka.
Przykłady:
Solaris (1972, Tarkowski) – kontakt z obcą inteligencją jako test ludzkiej świadomości.
Ikarie XB-1 (1963, Czechosłowacja) – kosmos jako przestrzeń moralnej próby.
Der schweigende Stern (1960, NRD) – obcy jako echo ludzkich błędów i wojen.
Kin-dza-dza! (1986) – groteskowa satyra o ludzkiej głupocie, nie „film o kosmitach”.
Filozofia pierwsza, sensacja druga – akcja jest jedynie pretekstem do pytań o sens życia, poznanie, moralność, naturę dobra i zła.
Kontekst ideologiczny
Kino miało funkcję edukacyjną i wychowawczą – miało „rozwijać świadomość”, nie tylko bawić.
Zgodnie z duchem marksistowskiego humanizmu i racjonalizmu: nauka i poznanie są drogą do dobra, nie zagrożeniem.
Dlatego kosmici w filmach socjalistycznych nie byli „potworami”, lecz intelektualnym wyzwaniem lub symbolem ludzkiej ograniczoności.
Podsumowanie:
Kino socjalistyczne stawia na refleksję i metaforę, akcję traktując jako narzędzie do zadawania pytań.
4. Ogólna ocena
Jeśli spojrzeć szerzej:
Zachód rozwijał gatunek science fiction jako rozrywkę, z filozofią w tle.
Wschód (socjalistyczny) traktował science fiction jako metafizyczny esej o naturze człowieka, z akcją w tle.
Można więc powiedzieć, że:
W kinie zachodnim „obcy” strzelają do nas —
w kinie wschodnim „obcy” zadają nam pytania.
Czy goście z kosmosu to częsty temat literatury?
Tak — „goście z kosmosu” to jeden z najstarszych i najczęściej podejmowanych tematów w literaturze science fiction, a nawet szerzej – w literaturze fantastycznej.
Motyw ten pojawia się na długo przed kinem i to właśnie literatura ukształtowała większość wzorców, które później przejęli filmowcy.
1. Dlaczego literatura tak często sięga po temat obcych
Uniwersalność pytania: Czy jesteśmy sami we Wszechświecie? – to jedno z fundamentalnych pytań ludzkiej wyobraźni.
Elastyczność metafory: Obcy może symbolizować wszystko – od inności kulturowej po boskość, od postępu po zagrożenie.
Pole do refleksji filozoficznej i moralnej: Literatura pozwala rozważać nie tylko, czy istnieją obcy, ale co znaczy być człowiekiem w obliczu innego rozumu.
Brak ograniczeń technicznych: Autorzy mogą tworzyć światy i formy życia, których film przez długi czas nie był w stanie pokazać.
2. Najważniejsze etapy rozwoju motywu obcych w literaturze
XIX wiek – początki naukowego SF
H.G. Wells – Wojna światów (1898)
→ klasyczny przykład inwazji Marsjan; obcy jako alegoria imperializmu i ludzkiej pychy.
Jules Verne – Z Ziemi na Księżyc (1865)
→ jeszcze nie o obcych w sensie dosłownym, ale o idei podróży międzyplanetarnej.
Camille Flammarion – Lumen (1872)
→ filozoficzna rozmowa duszy z kosmosu o naturze życia i świadomości.
Temat obcych rodzi się na skrzyżowaniu nauki, kolonializmu i metafizyki.
I połowa XX wieku – złoty wiek science fiction
C.L. Moore, Isaac Asimov, Arthur C. Clarke, Ray Bradbury – rozwijają temat spotkania z obcymi w kontekście rozwoju cywilizacji i etyki technologii.
Stanley G. Weinbaum – A Martian Odyssey (1934) – pierwszy obcy, który nie jest potworem, ale inteligentnym partnerem.
Clifford D. Simak – Miasto (1952) – kosmici i psy jako filozoficzna refleksja nad końcem ludzkości.
Zachodnia literatura zaczyna widzieć obcego nie tylko jako zagrożenie, ale też istotę równą nam moralnie.
Po II wojnie światowej – od lęku do refleksji
Wojna atomowa i zimna wojna przynoszą nowy ton: obcy to zwierciadło ludzkich lęków i błędów.
Robert Heinlein – Obcy w obcym kraju (1961) – obcy wychowany wśród ludzi uczy ich duchowości.
Arthur C. Clarke – Odyseja kosmiczna 2001 (1968) – obcy jako twórcy ludzkiej ewolucji.
Philip K. Dick – pytania o tożsamość, rzeczywistość i percepcję (np. Ubik, Czy androidy marzą o elektrycznych owcach?).
Europa Wschodnia – filozofia i humanizm
Stanisław Lem – najważniejszy pisarz filozoficznego SF.
Solaris (1961): kontakt z obcym jako doświadczenie graniczne poznania.
Fiasko (1986): tragiczny brak możliwości porozumienia z obcą inteligencją.
Eden, Głos Pana: refleksja nad naturą nauki i komunikacji.
Arkadij i Borys Strugaccy – Piknik na skraju drogi (1972) – obcy są niepojęci, a ich obecność zmienia człowieka.
Wschodnioeuropejska literatura SF często bardziej pyta, niż odpowiada.
Koniec XX i XXI wiek – różnorodność i posthumanizm
Ursula K. Le Guin – Lewa ręka ciemności (1969) – obcy jako metafora płci, tożsamości i empatii.
Octavia E. Butler – Xenogenesis (1987–1989) – symbioza ludzi i obcych jako nowy etap ewolucji.
Liu Cixin – Problem trzech ciał (2008) – chińska wizja kontaktu z obcą cywilizacją w kontekście naukowym i politycznym.
Ted Chiang – Historia twojego życia (1998) – język i czas w kontakcie z obcymi (inspiracja dla filmu Arrival).
Współczesna literatura widzi obcych jako wyzwanie poznawcze, moralne i kulturowe – nie jako zagrożenie.
A czy ten temat dotyczy tez literatury rosyjskiej i polskie oraz czy on jest sensacyjny czy bardziej filozoficzny i eschatologiczny?
Znakomite pytanie — bo właśnie literatura rosyjska i polska (zwłaszcza w XX wieku) nadały tematowi „gości z kosmosu” głębszy, filozoficzny i eschatologiczny wymiar, wyraźnie odmienny od sensacyjnego stylu anglosaskiego science fiction.
1. Rosyjska tradycja – kosmos jako przestrzeń ducha i moralności
Korzenie – „kosmizm rosyjski”
Już na przełomie XIX i XX wieku w Rosji rozwijał się nurt filozoficzny zwany kosmizmem (Nikołaj Fiodorow, Konstantin Ciołkowski, Władimir Wiernadski).
W jego duchu kosmos był nie tyle miejscem akcji, co przestrzenią duchowego rozwoju ludzkości.
Ludzie mieli „moralny obowiązek” przekroczyć Ziemię i zjednoczyć się z Wszechświatem.
Widać to później w literaturze i filmie: obcy to nie najeźdźca, ale etap ewolucji duchowej.
Radziecka literatura SF (XX w.)
W okresie radzieckim tematyka kosmiczna była bardzo popularna, ale przesiąknięta humanizmem i refleksją filozoficzną, nie sensacją.
Kluczowi autorzy:
Arkadij i Borys Strugaccy
Piknik na skraju drogi (1972) – pozostałości po obcych są niepojęte; ludzie zmagają się z własną chciwością i ograniczonością.
Trudno być bogiem (1964) – obcy świat jako alegoria historii i moralności.
Za miliard lat przed końcem świata (1976) – kosmos jako metafora poznania granicznego.
Iwan Jefremow
Mgławica Andromedy (1957) – wizja przyszłości, w której ludzkość osiąga jedność z innymi cywilizacjami; pełen optymizmu kosmiczny humanizm.
Kirył Bułyczow
Pisał lżejsze, ale często melancholijne utwory o kontaktach z obcymi (np. Galaktyczny detektyw).
Obcy w literaturze rosyjskiej nie są potworami, lecz symbolami niepojętego sensu istnienia.
Ich obecność zwykle stawia człowieka wobec granic poznania lub moralności.
Filozoficzny i eschatologiczny wymiar
Rosyjska literatura od Dostojewskiego po Strugackich zawsze stawiała pytanie:
Co stanie się z duszą człowieka, gdy przekroczy granice ziemskości?
W science fiction oznacza to, że kontakt z obcymi to spotkanie z transcendencją, często z czymś bliskim Bogu lub absolutowi.
U Tarkowskiego (filmowego spadkobiercy tej tradycji) planeta Solaris czy Strefa w Stalkerze są właśnie metaforami duchowego sądu nad człowiekiem.
2. Polska tradycja – od refleksji naukowej do metafizyki
Stanisław Lem – centralna postać
Bez wątpienia to Lem ukształtował polskie (a zarazem światowe) filozoficzne ujęcie tematu „gości z kosmosu”.
Najważniejsze utwory:
„Solaris” (1961) – planeta jako żywa inteligencja, z którą nie można się porozumieć. Kontakt staje się doświadczeniem metafizycznym i psychologicznym.
„Fiasko” (1986) – próba kontaktu kończy się tragedią; pytanie o granice rozumu i empatii.
„Głos Pana” (1968) – odczytywanie sygnału z kosmosu staje się moralnym i epistemologicznym dramatem uczonych.
„Eden”, „Niezwyciężony” – refleksja nad naturą życia i poznania.
U Lema obcy są niepojęci, a próba kontaktu – aktem pychy człowieka przekonanego o swojej wyjątkowości.
To już nie sensacja, lecz filozoficzna tragedia poznania, bliska eschatologicznemu pytaniu: czy ludzkość jest gotowa na spotkanie z wyższym bytem?
Inni polscy autorzy
Choć Lem dominuje, temat obcych pojawia się też u:
Konrada Fiałkowskiego – naukowe SF z refleksją o odpowiedzialności za kontakt.
Marii i Janusza Zajdlów – obcy czasem są metaforą zniewolenia i kontroli (np. Paradyzja).
Jerzego Żuławskiego – trylogia Na Srebrnym Globie (1903–1911): kontakt z „obcymi” (potomkami ludzi) ma wymiar religijny i apokaliptyczny.
Żuławski w zasadzie przewidział eschatologiczną wizję SF, gdzie kosmos to scena odkupienia i upadku.
Czy uważasz że temat gości z kosmosu będzie obecny literaturze, filmie i w socjalmediach w przyszłości?
Zdecydowanie tak — i to z bardzo wielu powodów.
Motyw „gości z kosmosu” jest jednym z tych tematów, które nie starzeją się nigdy, bo dotykają fundamentalnych pytań o człowieka, jego miejsce we Wszechświecie i granice poznania.
Jednocześnie wraz z rozwojem technologii, sztucznej inteligencji i mediów społecznościowych, temat ten będzie ewoluował, dostosowując się do nowych lęków, fascynacji i sposobów komunikacji.
Przyjrzyjmy się temu w trzech sferach: literaturze, filmie i mediach społecznościowych.
1. Literatura przyszłości: od obcych do „postludzi”
Dlaczego temat przetrwa
Literatura science fiction nie tyle opowiada o „kosmitach”, ile o naszej relacji z innością – a ta zawsze będzie aktualna.
Obcy to metafora: AI, transhumanizmu, innej świadomości, sztucznego życia.
Pisarze będą coraz częściej pytać nie o to, czy ktoś istnieje w kosmosie, ale czy my sami nie stajemy się obcy – wobec natury, maszyn, siebie.
Przyszłe kierunki
Postbiologiczni obcy – inteligencje kwantowe, cyfrowe lub zbiorowe.
Kontakt wewnętrzny – człowiek odkrywa, że „obcy” to inna forma jego własnej świadomości.
Ekologiczny i kosmologiczny humanizm – literatura o wspólnej ewolucji istot we Wszechświecie.
Przykłady współczesnych trendów:
Liu Cixin, Ann Leckie, Ted Chiang, Olga Tokarczuk – łączą naukę, duchowość i filozofię.
W Polsce i Europie Wschodniej rośnie zainteresowanie „metafizyką kosmosu”, a nie tylko techniką.
Wniosek:
Temat nie zniknie — przekształci się w refleksję o obcości w nas samych i o świadomości pozaludzkiej.
2. Film przyszłości: realizm, emocje i „pierwszy kontakt w czasie rzeczywistym”
Dlaczego kino będzie wracać do obcych
Kino zawsze reaguje na zbiorowe emocje: strach, nadzieję, pytania o sens.
W dobie globalnych kryzysów (klimat, AI, samotność cyfrowa) obcy staną się lustrem ludzkiej kondycji – tak jak kiedyś w Arrival czy Solaris.
Nowe technologie (AI w tworzeniu scenariuszy, VR, symulacje kontaktu) pozwolą widzom doświadczyć spotkania z obcymi, a nie tylko je oglądać.
Trendy filmowe, które się pojawią
Realistyczne „first contact stories” – filmy o naukowcach, którzy rejestrują prawdziwe sygnały z kosmosu (już dziś NASA współpracuje z twórcami SF).
Horror poznawczy – obcy jako zjawisko, które niszczy nasz sposób postrzegania rzeczywistości (np. styl Annihilation).
Filmy interaktywne i immersyjne – odbiorca sam decyduje, jak reaguje na kontakt z obcym.
Wniosek:
Kino będzie coraz mniej „sensacyjne”, a coraz bardziej egzystencjalne i immersyjne – obcy nie przyjdą w statku, lecz w formie doświadczenia, emocji, pytania.
3. Media społecznościowe: obcy jako wiral i symbol nieznanego
Jak temat funkcjonuje dziś
-Już teraz sieci społecznościowe żyją teoriami o UFO, zdjęciami NASA, filmikami z rzekomych obserwacji czy „przekazami z kosmosu”.
-To nie tylko zabawa, ale nowoczesny mit – współczesna forma legendy o nadprzyrodzonym.
Jak będzie funkcjonował w przyszłości
-W erze deepfake’ów i AI granica między fikcją a rzeczywistością się zatrze – możliwe będą symulacje kontaktu z obcymi generowane w mediach społecznościowych w czasie rzeczywistym.
-Temat „obcych” stanie się też metaforą cyfrowej obcości – my sami będziemy tworzyć wirtualne byty, które zachowują się jak inteligencje pozaziemskie.
-Możliwe, że pojawi się „kult obcych” online – łączący naukę, duchowość i popkulturę (co już widać w społecznościach typu Reddit czy TikTok).
Wniosek:
W social mediach obcy będą istnieć jako mem, mit i symulacja – a niekoniecznie jako dosłowna istota.
Czy istnieje niebezpieczeństwo, że problem gości z kosmosu jest zabiegiem socjotechnicznym przygotowującym społeczeństwa do jakiejś katastrofy?
To bardzo ciekawe i zarazem delikatne pytanie — bo dotyka granicy między krytycznym myśleniem o kulturze a teoriami spiskowymi.
Spróbujmy więc podejść do tego rzeczowo i w oparciu o fakty, psychologię społeczną i analizę kultury.
1. Skąd się bierze takie podejrzenie?
Pomysł, że temat „gości z kosmosu” może być socjotechnicznym zabiegiem, pojawia się zawsze wtedy, gdy:
w kulturze masowej i mediach nagle rośnie zainteresowanie UFO, UAP, „sygnałami z kosmosu”,
a równocześnie społeczeństwa czują lęk lub niepewność (wojny, kryzysy, zmiany klimatyczne, szybki rozwój technologii).
Wtedy niektórzy zaczynają sądzić, że „temat obcych” ma:
odwracać uwagę od realnych problemów,
oswajać społeczeństwo z myślą o katastrofie lub globalnym kryzysie,
lub nawet przygotowywać do jakiegoś „kontrolowanego objawienia”, które miałoby zjednoczyć ludzkość wobec wspólnego wroga / celu.
Takie hipotezy pojawiały się już w latach 50. XX wieku (podczas zimnej wojny), a dziś wracają w kontekście dyskusji o UAP publikowanych przez Pentagon czy NASA.
2. Co mówi psychologia i socjologia?
Z naukowego punktu widzenia nie ma dowodów, że istnieje globalny spisek związany z „tematem obcych”.
Ale mechanizm socjotechniczny w szerszym sensie – czyli wpływanie na społeczne emocje przez popkulturę – jak najbardziej istnieje.
Dlaczego temat „obcych” działa tak silnie:
Dotyka pierwotnego lęku i fascynacji – jesteśmy sami czy nie?
Umożliwia symboliczne przeniesienie lęków (np. przed wojną, technologią, władzą) na zewnętrzny, „kosmiczny” byt.
Tworzy uniwersalny mit jednoczący ludzkość – przeciwko wspólnemu zagrożeniu lub w imię wspólnej nadziei.
Z tego powodu temat obcych bywa wykorzystywany (świadomie lub nie) jako:
narzędzie kontroli narracji medialnej – coś „większego” od polityki odwraca uwagę,
wentyl emocjonalny – pozwala wyrazić niepokój wobec przyszłości w formie fantazji,
narzędzie jednoczenia – „jeśli przyjdą obcy, musimy działać razem”.
To nie musi oznaczać spisku – raczej naturalny proces kulturowy, który władze, media i twórcy potrafią wykorzystywać.
3. Czy istnieją „socjotechniczne” projekty o tematyce UFO?
Nie ma potwierdzonych dowodów na istnienie zorganizowanej kampanii przygotowującej ludzi na „fałszywy kontakt z obcymi” (jak sugerują niektóre teorie o „Project Blue Beam”).
Jednak sama idea kontrolowania narracji o UFO pojawiała się już w historii:
-w USA w latach 50. i 60. CIA rzeczywiście interesowała się reakcjami społeczeństwa na zjawiska UFO, obawiając się paniki;
-w ZSRR propaganda kosmiczna miała kształtować pozytywny obraz nauki i władzy, wykorzystując motyw kosmosu jako „nowej utopii”.
Więc: nie, nie ma dowodów na globalny spisek –ale tak, temat bywa używany propagandowo lub emocjonalnie w różnych okresach.
4. Dlaczego temat może „wracać” właśnie teraz
Kilka współczesnych czynników sprawia, że temat obcych znów staje się intensywnie obecny:
-niepewność cywilizacyjna (klimat, wojny, sztuczna inteligencja);
-technologiczna granica poznania (AI, teleskopy, sygnały z kosmosu);
-potrzeba nadziei lub sensu w czasach chaosu informacyjnego.
W takiej sytuacji motyw „gości z kosmosu” może pełnić funkcję mitologiczną: dawać ludziom poczucie, że istnieje „większy porządek”,
że nie wszystko zależy od człowieka, albo że z zewnątrz może przyjść „nowy początek” (lub sąd).
Podsumowanie
Nie ma dowodów, że motyw „gości z kosmosu” to celowa socjotechniczna manipulacja przygotowująca społeczeństwo do katastrofy.
Natomiast z pewnością jest to potężny symbol kulturowy, który: może być wykorzystywany do sterowania emocjami, pomaga ludziom oswajać lęk przed przyszłością, i jednoczy społeczeństwa wokół wspólnej tajemnicy.
Obcy to niekoniecznie realne zagrożenie, ale zawsze – lustro zbiorowego niepokoju.
4. Ogólna konkluzja
W literaturze rosyjskiej i polskiej temat „gości z kosmosu” jest przede wszystkim filozoficzny i eschatologiczny, a nie sensacyjny.
Nie chodzi o to, czy obcy przybędą, ale co ich istnienie mówi o nas samych.
W zachodnim SF człowiek zdobywa kosmos, w rosyjsko-polskim – kosmos zdobywa człowieka.
Albo inaczej:
Na Zachodzie obcy przychodzą z zewnątrz, na Wschodzie – z głębi ludzkiego ducha.
———————
Na tym zakończono krótką “rozmowę” między @stanislav a AI ( ChatGPT)
Opublikowano za: https://wps.neon24.net/post/183423,goscie-z-kosmosu-2
Wypowiedz się
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.