Przemilczane powstania śląskie

Pamięć o powstaniach śląskich nie jest w wystarczający sposób zachowana i pielęgnowana w świadomości Polaków.

Dzisiaj mija 97 rocznica I powstania śląskiego zorganizowanego przez Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska. Celem akcji było przyłączenie Górnego Śląska do Polski. Bezpośrednią przyczyną był natomiast terror i represje Niemców wobec ludności polskiej.

I powstanie śląskie trwało od 16 sierpnia do 24 sierpnia 1919 roku. II powstanie śląskie wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 roku i trwało 5 dni. Natomiast III powstanie śląskie trwało najdłużej, gdyż od 2 maja do 5 lipca 1921 roku.

 Po zakończeniu I wojny światowej los Polaków mieszkających na Górnym Śląsku gwałtownie pogorszył się. W miarę upływu czasu nastroje anty-niemieckie wzmagały się i radykalizowały. 12 listopada 1918 roku w Bytomiu utworzono pierwszą Radę Ludową, która miała reprezentować interesy i godność Polaków w kontakcie z Niemcami. Po szybkim rozbudowaniu struktur utworzono w Bytomiu Naczelną Radę Narodową.

W odpowiedzi Niemcy utworzyli Niemiecki Górnośląski Związek Zawodowy Przemysłowców Górniczo-Hutniczych oraz liczne organizacje paramilitarne tzw. Freikorpsy. Celem tych organizacji było rozbijanie polskich wieców, rewizje ludności, aresztowania i rabunki majątku Polskiego.

13 stycznia 1919 roku komisarz Otto Hörsig ogłosił stan oblężenia na Górnym Śląsku. Zniesiono nietykalność osobistą, wojsko uzyskało prawo dokonywania rewizji i aresztowań polskich działaczy, zabroniono zwoływania polskich wieców, wprowadzono godzinę policyjną. Pomimo szerokich represji, organizacje polskie w dniu 1 maja 1919 roku wyprowadziły na ulice manifestacje liczące ponad 200 tys. osób. Przyczyniło się to do wzmożenia szykan i represji oraz m.in. aresztowania ponad 160 polskich działaczy narodowych. Sparaliżowało to wiele polskich organizacji, ponieważ pozostali polscy działacze musieli się zakonspirować lub z obawy przed aresztowaniem wyjechać ze Śląska.

W nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku wybuchły działania na terenie powiatu katowickiego, lublinieckiego, pszczyńskiego, rybnickiego, tarnogórskiego i raciborskiego. Niestety powstanie nie otrzymało wsparcia ze strony Polski, która od 14 lutego zaangażowana była przede wszystkim w wojnę z Rosją sowiecką na wschodzie Polski. Całe powstanie zakończyło się klęską w efekcie której powstańcy zmuszeni byli do pozostawienia swoich dobytków i ucieczki do Polski przez “zieloną granicę”.

Walki w I powstaniu śląskim zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic w okresie po 1989r. „BYTOM 16 VIII 1919”.

Dowódcami I powstania śląskiego byli :

– Alojzy Nikodem Fizia z Krzyżowic w pow. pszczyńskim
– Stanisław Krzyżowski z Tychów
– Stefan Krzyżowski z Tychów (brat Stanisława Krzyżowskiego)
– Ryszard Bąk z Wyr
– Maksymilian Iksal z Turzy w pow. wodzisławskim
– Jan Jęczmyk z Bojszów
– Piotr Łyszczak
– Ryszard Mańka (powstaniec śląski) z Mysłowic
– Alojzy Ośliźlok
– Henryk Miękina
– Franciszek Marszolik
– Wincenty Motyka
– Wiktor Szczygieł
– Mikołaj Witczak (ur. we Wrocławiu)
– Jan Wyglenda (ur. w Brzeźnicy w pow. raciborskim)
– Alfons Zgrzebniok (ur. w Dziergowicach)
– Alojzy Pronobis z Bytkowa
– Tomasz Janta z Prudnika

II powstanie śląskie pod wodzą Alfonsa Zgrzebnioka skierowane było przeciwko dominacji niemieckiej we władzach administracyjnych prowincji. Drugim celem było zapewnienie bezpieczeństwa gnębionej ludności polskojęzycznej. Powstanie wybuchło po licznych aktach terroru ze strony niemieckiej. II powstanie objęło swym zasięgiem cały obszar okręgu przemysłowego oraz część powiatu rybnickiego.

III powstanie wybuchło pod wodzą Wojciecha Korfantego i było największym zrywem powstańczym Ślązaków w XX w. Jego celem było poprawienie niekorzystnego dla Polaków wyniku Plebiscytu na Górnym Śląsku. Na podstawie traktatu wersalskiego, decyzję do którego państwa należeć będzie Górny Śląsk, oddano w ręce ludności mającej się wypowiedzieć w 1921 r. w plebiscycie. Wyniki, w których 59,6% ludności opowiedziała się za Niemcami – zostały sfałszowane. Na żądanie Polski w głosowaniu udział wzięli Górnoślązacy mieszkający poza granicami Śląska. Liczono w ten sposób na głosy Górnoślązaków z Belgii, Zagłębia Ruhry i Zagłębia Dąbrowskiego.

W 1922 r. w Genewie podpisano konwencję w sprawie Śląska. Obszar przyznany Polsce został powiększony. Konwencja była korzystna dla Polski – przypadło nam 50% hutnictwa i 76% kopalń węgla.

Walki we wszystkich Powstaniach Śląskich zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

Ślązacy walczyli o wolność, tożsamość i powrót do Ojczyzny.

Cześć ich pamięci !

– Jarosław Narymunt Rożyński,