Waluty lokalne, a poziom bezpieczeństwa gospodarczego regionu w okresie COVID-19

Abstrakt: Waluty lokalne to narzędzia typowe dla ekonomii społecznej, oddziaływujące na sferę realną gospodarki i służące jako instrument ograniczania niestabilności, w tym wahań gospodarczych, szczególnie w okresach kryzysu, trudnej sytuacji gospodarczej etc. Stanowią alternatywę dla walut krajowych, ale przyczyniają się także do wspomagania miejscowych podmiotów gospodarczych.

Przykładem waluty lokalnej jest Zielony Polska Waluta Lokalna wprowadzona przez grupę entuzjastów w 2015 r. Celem pracy jest określenie wpływu walut lokalnych na zwiększenie poziomu bezpieczeństwa gospodarczego regionu m.in. w okresach zagrożeń istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa gospodarczego, np. okresie zagrożenia epidemicznego COVID-19. Praca ma charakter teoretyczny. Metodami wykorzystanymi w pracy, są: krytyczna analiza literatury i metoda statystyczna.

Słowa kluczowe: waluty lokalne, COVID-19, ekonomia społeczna, społeczność lokalna, małe i średnie przedsiębiortwa

Klasyfikacja JEL: A13, B10, B55, G02, G10

Wstęp

Waluty lokalne (zwane także walutami komplementarnymi) można definiować, zarówno jako alternatywę dla walut krajowych (tj. powszechnie obowiązujących i społecznie akceptowanych środków płatniczych w kraju), ale przede wszystkim, jako jedno z narzędzi umożliwiających tworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju przedsiębiorczości oraz małych i średnich przedsiębiorstw w lokalnych społecznościach (por.: [1], [2]).

Funkcjonowanie walut lokalnych umożliwia dokonywanie zakupów u znajomych sprzedawców i w miejscowych podmiotach gospodarczych, które z kolei oferują miejsca pracy lokalnej społeczności (por.: [3]).

W rzeczywistości waluty lokalne są swego rodzaju eksperymentem o charakterze gospodarczym i społecznym, pozwalającym na osiągnięcie takich efektów, które w warunkach tradycyjnego gospodarowania i klasycznego systemu finansowego miasta, regionu, czy kraju nie byłyby możliwe do uzyskania.

Celem pracy jest określnie wpływu walut lokalnych na zwiększenie poziomu bezpieczeństwa gospodarczego regionu w stanach nadzwyczajnych i okresach innych zagrożeń istotnych z punktu widzenia bezpieczeństwa gospodarczego (także w okresie zagrożeń epidemicznych, np. COVID-19), jak również tuż po ich ustaniu.

W tym drugim okresie waluty lokalne mogą bowiem przyczynić się do pobudzenia gospodarczego, szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw funkcjonujących w społecznościach i/lub regionach biednych. Ten pozytywny wpływ walut lokalnych na rozwój lokalnej gospodarki wynika m.in. z cech i atrybutów, jakie przypisuje się walutom lokalnym: wymuszonemu obrotowi, zamkniętemu obiegowi, bezodsetkowości, czy pozostawaniu poza zasięgiem inflacji.

Praca ma charakter teoretyczny i może stanowić pole eksploracji dla dalszych analiz. Metodami wykorzystanymi w pracy są m.in.: krytyczna analiza literatury i metoda statystyczna.

Historia walut lokalnych – casus Guernsey i Wörgl

Historia walut lokalnych, których funkcjonowanie opierało się na swoistym rodzaju barteru, sięga czasów starożytnych. Jak dowodzi historia, ich pojawienie się, ale także okresy szczególnego zainteresowania oraz wykorzystania związane są z pojawiającymi, jak również nasilającymi się zagrożeniami bezpieczeństwa gospodarczego i bezpieczeństwa społecznego.

W historii gospodarczej świata uchodziły one z reguły za narzędzie będące pokłosiem trudnego okresu w gospodarkach różnych państw, ale także narzędziem minimalizującym niepokoje społeczne, szczególnie w czasach klęsk, kryzysów, wojen, rewolucji etc.

Zadaniem walut lokalnych było wówczas uzupełnić niedobory waluty powszechnie obowiązującej, co w sposób zrozumiały, ale nie tak oczywisty i do końca jeszcze niezdefiniowany za pomocą odpowiedniego aparatu terminologicznego przekładało się na poziom bezpieczeństwa gospodarczego podmiotów gospodarczych funkcjonujących na lokalnym i regionalnym rynku.

Pierwszym konsekwentnym teoretykiem pieniądza towarowego był Mikołaj Kopernik (1473-1543), który wychodząc z koncepcji dobrego pieniądza jako ustandaryzowanego towaru, sformułował zarys teorii dwukruszcowego paralelnego systemu pieniężnego [4].

W literaturze przedmiotu można wskazać przykłady różnych miast, regionów, makroregionów, państw, czy systemów, które w drodze eksperymentu gospodarczego wprowadziły waluty lokalne (np. German „Wara” System w 1923 r.; LETS system, szwajcarski WIR z 1934 r.). Jednym z nich było terytorium Guernsey, w którym w latach 1815-1836 oraz od 1914 r. do dzisiaj, równolegle z walutą obowiązującą funtem szterlingiem funkcjonuje także lokalna waluta Funt Guernsey.

Wprowadzenie waluty lokalnej związane było z załamaniem bezpieczeństwa gospodarczego tego terytorium, spowodowane wojnami napoleońskimi. Do obiegu wprowadzono wówczas 4 tysiące funtów, dzięki którym w przeciągu kilku miesięcy gospodarka Guernsey odnotowała wyraźny wzrost. Wybudowano od nowa infrastrukturę drogową, odnowiono zniszczone na skutek działań wojennych budynki, zaś wszystkie działania podejmowano z należytą starannością i rozwagą, mając na uwadze m.in. negatywny wpływ inflacji na polepszającą się sytuację gospodarczo- społeczną. W przeciągu dwudziestu lat sytuacja gospodarcza i bezpieczeństwo gospodarcze Guernsey, dzięki wprowadzeniu lokalnej waluty ewoluowała z głębokiej depresji do prawdziwego dobrobytu [5].

Innym przykładem terytorium, które z powodzeniem zrealizowało założenia opisywanego eksperymentu gospodarczego waluty lokalnej było austriackie miasto Wörgl. Eksperyment stanowił odpowiedź na trwający w latach 1929-1934 wielki kryzys gospodarczy i wprowadzony został m.in. przez wzgląd na głęboką recesję, rosnącą biedę i wysokie bezrobocie w mieście, ale także wysokie zadłużenie państwa austriackiego w banku w Innsbrucku [6]. Zaowocował wprowadzeniem przez burmistrza tego miasta w 1932 r. do obiegu gospodarczego 30 tysięcy Wörgl Schillingów.

Jak podaje Bernard Lietaer, waluta ta cyrkulowała 416 razy przez okres trwania projektu. Powstał lokalny wolny obieg waluty, niezależny od banku centralnego. W ten sposób konsumpcja dóbr wzrosła, gdyż w końcu było można „czymś” zapłacić. Inwestycje w produkcję w mieście wzrosły o 219% wobec poprzedniego roku [7]. Wprowadzenie waluty lokalnej przyczyniło się do wzrostu bezpieczeństwa gospodarczego miasta, w szczególności do zminimalizowania negatywnych skutków kryzysu, ograniczenia dynamicznie rosnącego poziomu bezrobocia i drobnej przestępczości oraz powolnego wyjścia z depresji lokalnej gospodarki (por.: [8], [9], [10]).

W Polsce pierwsze waluty lokalne pojawiły się w 1818 r. Wprawdzie nie miały one postaci typowej waluty, jak w przypadku Funta Guernsey i austriackiego Wörgla, nie mniej pełniły podobną funkcję. Dla przykładu, Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie (założone w 1816 r. przez Stanisława Staszica) korzystało z prywatnych bonów, pełniących funkcję środka płatniczego (por. Dokument 1, Foto 1., Foto 2., Foto 3.).

Innym przykładem polskiej waluty lokalnej był bon towarowy PeKaO, zwany polskim dolarem, który mógł być wymieniany w określonej sieci placówek handlowych. Mógł być realizowany jedynie w drodze pobrania towarów z eksportu wewnętrznego w jednym z punktów sprzedaży Banku Polska Kasa Opieki S.A.

Przykładami walu lokalnych były także monety z porcelany (zwane notgeldami, których oryginały mają około sto lat; por. Foto 2.), kamionki i bilony emitowane w latach dwudziestych XIX wieku przez takie miasta, jak m.in.: Bolesławiec, Wałbrzych, czy Zielona Góra.

Dokument 1.: Przykład bonu prywatnego

Źródło: [11].

Foto 1.: Waluta lokalna z Zielonej Góry

Source: [11].

Foto 2.: Waluta lokalna z Tarnowskich Gór

Source: [11].

Foto 3.: Waluta lokalna z Ziębic

Source: [11].

Historia gospodarcza państw, które wprowadziły waluty lokalne dowodzi, że analizowane narzędzia ekonomii społecznej wynikają ze środowiskowych i ekonomicznych warunków życia wspólnoty, w szczególności jej najsłabszych członków [12], ale także oddziałują na sferę realną gospodarki lokalnej, w szczególności podmioty, które w niej funkcjonują i są instrumentem służącym ograniczaniu niestabilności, w tym wahań gospodarczych [13].

Teoria Silvio Gesella i jej znaczenie dla rozwoju walut lokalnych

Silvio Gesell był niemieckim emigrantem, urodzonym 17 marca 1862 r. w stanie Vith na granicy Belgii, Luksemburgu i Prus [14][1]. Jako przedsiębiorca i handlowiec prowadzący w Buenos Aires firmę importującą sprzęt medyczny, ale także jako działacz polityczny i prekursor ruchu na rzecz bankowości i finansów społecznych, postulował obrót lokalnymi, niewymienialnymi walutami. Silvio Gesell prowadził swoją działalność w latach 80. XIX w., kiedy w Argentynie panowała silna niestabilność gospodarcza. To właśnie ostry kryzys gospodarczy był inspiracją dla Gesella, który w pieniądzu upatrywał główne źródło problemów finansowych i ekonomicznych. Było dla niego nienaturalnym, że pieniądz jest wieczny i „nierdzewialny” [15]. Zdaniem Gesella, „rdzewiejący pieniądz” zaktywizuje wymianę handlową i doprowadzi do zredukowania przepaści ekonomicznej między bogatymi a biednymi.

Silvio Gesell w swojej głównej pracy pt.: The Natural Economic Order (pol. Naturalny porządek ekonomiczny dzięki wolnej ziemi i wolnemu pieniądzowi), wydanej w Szwajcarii w języku niemieckim (tom pierwszy w 1916 r. i tom drugi w 1911 r.; por.: [16]), przedstawił ideę systemu wolnego od czynszu ziemi i nieoprocentowanych pieniędzy, ale także zwrócił uwagę na kwestie dotyczące natury pieniądza i jego funkcjonowania w gospodarce. Co więcej, zaproponował w niej autorskie propozycje reform m.in. w zakresie wydawania pieniędzy. Uważał, że waluta powinna ulegać deprecjacji w czasie, podobnie jak wartość dóbr, które reprezentuje [17].

Poza „rdzewiejącymi banknotami” oraz reformą systemu monetarnego Silvio Gesell zyskał popularność dzięki teorii lokalnego pieniądza alternatywnego. Teoria niemieckiego ekonomisty zakładała, że pieniądze powinny być wykorzystywane w transakcjach handlowych, a nie w celu oszczędnościowym, czy spekulacyjnym. Pieniądze lokalne, które Silvio Gesell określał jako „darmową walutę” (niem. Freigeld, ang. free currency, free money) lub systemem monetarnym Fraigeld (ang. monetary system Freigeld) i które zostały opisane we wspomnianym wyżej The Natural Economic Order [18] autor definiował, jako „instrument wymiany i nic więcej, którego jedynym testem przydatności były stopień bezpieczeństwa, szybkość i taniość, z jakimi towary są zmieniane” [19]. Środki pieniężne nie powinny generować żadnych odsetek, a jeśli nie zostaną wykorzystane, powinny stopniowo tracić wartość [20]. Przywrócenie pieniądzowi początkowej wartości następuje po opłaceniu tzw. demurrage (niegdyś interpretowane, jako przestój; obecnie: opłata ewaluacyjna lub ujemne oprocentowanie). Koncepcja Silvio Gesella miała przyczynić się do zwiększenia w obiegu lokalnych pieniędzy [21].

Koncepcja Silvio Gesella miała swoje przełożenia na niektóre poglądy znanych ekonomistów, m.in. Johna Maynarda Keynesa (1883-1946), czy Irvinga Fishera (1867-1947), którzy w swoich rozważaniach na temat niektórych własnych propozycji obniżenia stóp procentowych w okresach nieodpowiedniego efektywnego popytu odnosili się do koncepcji niemieckiego ekonomisty [22].

Waluty lokalne w Polsce, a bezpieczeństwo gospodarcze w okresie COVID-19

Do 2015 r. w Polsce funkcjonowały trzy waluty lokalne: Dobry, Piast (PLP) i Zielony (PZL). Dwie pierwsze powstały w 2014 r., miały postać elektroniczną i zorganizowane były w postaci programu lojalnościowego. Przystąpienie do systemu walut lokalnych Dobry i Piast pozwalało przedsiębiorcom na pozyskanie dostępu do nowej bazy klientów, zaś klientom – na wymianę produktów oferowanych przez lokalnych przedsiębiorców [por.: 23].

Obecnie jedynym projektem walut lokalnych w Polsce jest Zielony Polska Waluta Lokalna wprowadzona przez Związek Przedsiębiorców i Pracodawców w 2015 r. Projekt skupia około sześćset firm, które w ofercie posiadają ponad cztery tysiące produktów (m.in.: produkty spożywcze i przemysłowe, sprzęt RTV, samochody i akcesoria motoryzacyjne) i usług (np. usługi restauratorskie, turystyczne) oraz ponad 5,5 tysiąca konsumentów.

Zielony jest tzw. Systemem Waluty Lokalnej, tj. legalnej umownej jednostki rozliczeniowej, oferującym programy współpracy i bezodsetkowe finansowanie dla polskich małych i średnich firm, a także systemem wymiany barterowej, w oparciu o którą kontrahenci za Zielone mogą dokonać zakupu pracy innej firmy na rynku. Jest to jednostka niewymienialna na złotówki, dzięki czemu jej obieg jest pięciokrotnie szybszy, niż obieg waluty krajowej. Celem Zielonego jest zwiększenie sprzedaży i pozyskanie lojalnych klientów, ale przede wszystkim jest to narzędzi wsparcia dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw na lokalnym rynku, także w trudnym okresie, np. w czasie kryzysu.

Tabela 1.: Porównanie wybranych cech walut lokalnych w Polsce

cecha	Zielony (PZL)
rok wprowadzenia do obrotu	2015
adresaci	przedsiębiorstwa w całej Polsce, klienci, kupujący
relacje biznesowe	business-to-business (B2B) business-to-consumer (B2C) consumer-to-consumer (C2C) consumer-to-business (C2B)
cel	wspieranie lokalnego systemu produkcji i usług, budowa dobrych relacji biznesowych między lokalnymi firmami, wzrost obrotów uczestników realizowany przez posługiwanie się konkretnymi narzędziami
forma	system wymiany barterowej między przedsiębiorstwami, system lojalnościowy nagradzający klientów odpowiednimi rabatami za dokonywanie zakupów dóbr u lokalnych podmiotów uczestniczących w programie
wartość	1 Zielony = 1 złoty
motto	„Kupimy od Ciebie, jak Ty kupisz od nas – bo to jest po prostu uczciwe”

Źródło: [por.: 24].

Pierwsza transakcja w Zielonych odbyła się 15 marca 2015 r. W latach 2015-2019 wartość obrotów wyrażona w Zielonych ustawicznie rosła. W roku 2015 r. wartośc obrotów wynosiła około 551 tys. PLZ, w 2016 r. ponad czterokrotnie więcej w stosunku do roku poprzedniego (2.219.166 PLZ), zaś w 2018 r. dwunastrokrotnie więcej, niż w roku bazowym (tj. 6.719.612 PLZ). W okresie od 1 stycznia 2020 r. do 31 lipca 2020 r. wartość obrotów wyrażonych w Zielonych wynosiła 2.296.000 PLZ, przy czym od stycznia 2020 r. do 12 marca 2020 r. (do chwili ogłoszenia w Polsce blokady z tytułu epidemii COVID-19) wynosiła 792.000 PLZ. Z chwilą wybuchu epidemii w Polsce wartość obrotów uległa obniżeniu w stosunku do tego samego okresu w 2019 r. i do dwóch pierwszych miesięcy 2020 r. Jak wynika z danych statystycznych, w miesiącach marzec-lipiec 2020 r. wartość obrotów w PLZ wynosiła 1.302.000. Miesięczną wartość obrotów Zielonym od marca 2015 r. do sierpnia 2020 r. prezentuje Tabela 2.:

Table 2: Miesięczna wartość obrotów Zielonego

w okresie od marca 2015 r. do sierpnia 2020 r.

rok	miesiąc	obrót (w PLZ)
2015	marzec	11 168
2015	kwiecień	7 939
2015	maj	31 567
2015	czerwiec	21 142
2015	lipiec	49 748
2015	sierpień	61 345
2015	wrzesień	71 879
2015	październik	74 408
2015	listopad	73 080
2015	grudzień	149 200
2016	styczeń	103 066
2016	luty	119 700
2016	marzec	93 864
2016	kwiecień	78 972
2016	maj	72 769
2016	czerwiec	113 322
2016	lipiec	193 164
2016	sierpień	194 867
2016	wrzesień	206 593
2016	październik	202 389
2016	listopad	492 988
2016	grudzień	347 472
2017	styczeń	319 666
2017	luty	245 840
2017	marzec	281 499
2017	kwiecień	415 320
2017	maj	365 998
2017	czerwiec	518 838
2017	lipiec	468 158
2017	sierpień	568 570
2017	wrzesień	664 148
2017	październik	436 072
2017	listopad	569 878
2017	grudzień	615 088
2018	styczeń	990 546
2018	luty	433 741
2018	marzec	524 231
2018	kwiecień	670 419
2018	maj	561 540
2018	czerwiec	483 961
2018	lipiec	594 690
2018	sierpień	360 586
2018	wrzesień	467 141
2018	październik	581 187
2018	listopad	395 278
2018	grudzień	656 292
2019	styczeń	408 992
2019	luty	447 866
2019	marzec	481 717
2019	kwiecień	503 201
2019	maj	657 089
2019	czerwiec	374 035
2019	lipiec	296 732
2019	sierpień	298 530
2019	wrzesień	570 600
2019	październik	577 293
2019	listopad	388 284
2019	grudzień	415 317
2020	styczeń	472 000
2020	luty	320 000
2020	marzec	372 000
2020	kwiecień	180 000
2020	maj	258 000
2020	czerwiec	246 000
2020	lipiec	306 000

Źródło: [25].

Biorąc pod uwagę liczbę transakcji, dokonywanych przy użyciu waluty lokalnej Zielony, ich rozkład w poszczególnych latach prezentował się następująco: 2015 r. – 3.186 transakcji, 2016 r. – 13.622 transakcji, 2017 r. – 23.098 transakcji, 2018 r. – 30.277 transakacji. W Tabeli 3 przedstawiono liczbę transakcji dokonywanych przy użyciu waluty Zielony w układzie miesięcznym w okresie od marca 2015 r. do sierpnia 2020 r.

Table 3.: Liczba transkacji dokonywanych przy użyciu waluty Zielony
w okresie od marca 2015 r. do sierpnia 2020 r.

rok	miesiąc	liczba transakcji (w szt.)
2015	marzec	18
2015	kwiecień	28
2015	maj	48
2015	czerwiec	74
2015	lipiec	98
2015	sierpień	146
2015	wrzesień	338
2015	październik	642
2015	listopad	804
2015	grudzień	990
2016	styczeń	720
2016	luty	824
2016	marzec	912
2016	kwiecień	726
2016	maj	686
2016	czerwiec	806
2016	lipiec	720
2016	sierpień	1634
2016	wrzesień	1184
2016	październik	1150
2016	listopad	2532
2016	grudzień	1728
2017	styczeń	1318
2017	luty	1204
2017	marzec	1722
2017	kwiecień	1804
2017	maj	1868
2017	czerwiec	1802
2017	lipiec	1826
2017	sierpień	2416
2017	wrzesień	2110
2017	październik	2332
2017	listopad	2244
2017	grudzień	2452
2018	styczeń	2158
2018	luty	2148
2018	marzec	2538
2018	kwiecień	2356
2018	maj	2558
2018	czerwiec	2152
2018	lipiec	2440
2018	sierpień	2448
2018	wrzesień	2996
2018	październik	2798
2018	listopad	2350
2018	grudzień	3335
2019	styczeń	2302
2019	luty	3636
2019	marzec	2606
2019	kwiecień	2444
2019	maj	2316
2019	czerwiec	2168
2019	lipiec	2054
2019	sierpień	1854
2019	wrzesień	2100
2019	październik	2016
2019	listopad	1794
2019	grudzień	2486
2020	styczeń	988
2020	luty	776
2020	marzec	710
2020	kwiecień	512
2020	maj	479
2020	czerwiec	524
2020	lipiec	610

Źródło: [25].

Z punktu widzenia sytuacji epidemicznej COVID-19 istotne jest to, że zmniejszeniu uległa liczba transakcji dokonywanych przy użyciu Zielonego. Według prezentowanych w Tabeli 3 danych, w okresie od 1 stycznia 2020 r. do 12 marca 2020 r. liczba transakcji wynosiła kolejno 988 w styczniu 2020 r., 776 w lutym 2020 r. i 710 w marcu 2020 r. W okresie od 1 marca 2020 r. do 12 marca 2020 r. przy użyciu Zielonego przeprowadzono 396 transakcji. Po 12 marca 2020 r. liczba transakcji uległa zmniejszeniu, zaś większość transakcji dotyczyła artykułów spożywczych i wyrobów cukierniczych i piekarniczych, artykułów kosmetycznych i przemysłowych, części samochodowych, usług komputerowych, reklamowych i drukarskich. Wartość obrotów w Zielonych oraz liczbę transakcji w latach 2015-2020 r. prezentuje Wykres 1.:

 Wykres 1.: Wartość obrotów w Zielonych oraz liczba transakcji w latach 2015-2020 r.

(od 01.01. do 31.07)

Table 3.: Liczba transakcji dokonywanych przy użyciu waluty Zielony
w okresie od marca 2015 r. do sierpnia 2020 r.

rok	miesiąc	liczba transakcji (w szt.)
2015	marzec	18
2015	kwiecień	28
2015	maj	48
2015	czerwiec	74
2015	lipiec	98
2015	sierpień	146
2015	wrzesień	338
2015	październik	642
2015	listopad	804
2015	grudzień	990
2016	styczeń	720
2016	luty	824
2016	marzec	912
2016	kwiecień	726
2016	maj	686
2016	czerwiec	806
2016	lipiec	720
2016	sierpień	1634
2016	wrzesień	1184
2016	październik	1150
2016	listopad	2532
2016	grudzień	1728
2017	styczeń	1318
2017	luty	1204
2017	marzec	1722
2017	kwiecień	1804
2017	maj	1868
2017	czerwiec	1802
2017	lipiec	1826
2017	sierpień	2416
2017	wrzesień	2110
2017	październik	2332
2017	listopad	2244
2017	grudzień	2452
2018	styczeń	2158
2018	luty	2148
2018	marzec	2538
2018	kwiecień	2356
2018	maj	2558
2018	czerwiec	2152
2018	lipiec	2440
2018	sierpień	2448
2018	wrzesień	2996
2018	październik	2798
2018	listopad	2350
2018	grudzień	3335
2019	styczeń	2302
2019	luty	3636
2019	marzec	2606
2019	kwiecień	2444
2019	maj	2316
2019	czerwiec	2168
2019	lipiec	2054
2019	sierpień	1854
2019	wrzesień	2100
2019	październik	2016
2019	listopad	1794
2019	grudzień	2486
2020	styczeń	988
2020	luty	776
2020	marzec	710
2020	kwiecień	512
2020	maj	479
2020	czerwiec	524
2020	lipiec	610

Źródło: [25].

W 70% transakcji przeprowadzanych przy wykorzystaniu Zielonego dotyczy usług (np. hotelarskich, finansowych, księgowych), 10% – handlu, zaś 20% sprzedaży produktów. Dysproporcja między udziałem usług i handlem oraz sprzedaży dostrzegalna jest od chwili funkcjonowania waluty, a także w okresie COVID-19, kiedy znaczna część usług (np. kosmetyczne, fryzjerskie, hotelarskie) została ograniczona.

Wnioski z badań

Wykorzystanie lokalnych walut w okresie kryzysu gospodarczego, ale także sytuacji epidemicznej COVID-19 nie sprzyja ożywieniu gospodarczemu. Nie mogą one też być źródłem wzrostu bezpieczeństwa gospodarczego regionu w analizowanym okresie. Ze względu na swoje cechy i atrybuty: niemożność zadłużenia wynikająca z utrzymywania gotówki na tym samym stabilnym poziomie (co jest ważnym warunkiem lokalnego rozwoju gospodarczego), obsługę transakcji na lokalnym rynku bez transferu i spekulacji, negatywne zjawiska i procesy gospodarcze (inflacja i deflacji), wspieranie lokalnego sektora produkcji dóbr, stymulowanie rozwoju gospodarczego regionu i aktywizacja rynku pracy (por. [26], [27]), wykorzystanie walut lokalnych jest ważne zwłaszcza w okresie wychodzenia z kryzysu, czyli w okresie przejścia sytuacji epidemicznej do kolejnej fazy, która z punktu widzenia gospodarki charakteryzuje się jej rozmrażaniem. W tym okresie korzystanie z lokalnych walut przyczynia się do:

• ochrony lokalnych interesów w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw (m.in. lokalnej wytwórczości) będących w okresie COVID-19 podstawą rozwoju lokalnego i stanowiących o bezpieczeństwie gospodarczym o zasięgu lokalnym;
• wsparcia lokalnych przedsiębiorstw i zaspokojenia potrzeb miejscowego klienta (pełni rolę katalizatora lokalnej przedsiębiorczości);
• rozkwitu lokalnego rynku pracy, który z reguły w sytuacji konfliktu, kryzysu, zagrożenia epidemicznego ulega zniekształceniu;
• obniżenia lokalnego poziomu bezrobocia, co z punktu widzenia bezpieczeństwa gospodarczego społeczności lokalnej w okresie epidemii ma istotne znaczenie;
• uaktywnienia aktywności miejscowego środowiska biznesowego, dzięki zaangażowaniu oraz współpracy którego skutki zagrożenia epidemicznego są mniej dotkliwe;
• wsparcia lokalnego sektora produkcji i usług, który w okresie turbulencji gospodarczych i społecznych narażony jest na trudności oraz dysfunkcje;
• wsparcia rynków lokalnych mających dla zapewnienia bezpieczeństwa gospodarczego społeczności lokalnej regionu istotne znaczenie;
• tworzenia więzi pomiędzy lokalną społecznością i prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą;
• ukazania tożsamości regionalnej i wzmocnienia więzów społecznych (por.: [28], [29], [30]).

Funkcjonowanie i mechanizm pieniądza lokalnego są niezależne od sytuacji na krajowym i międzynarodowym rynku finansowym, a przede wszystkim w sektorze bankowym i na giełdach towarowych.

Podsumowanie

Współczesne waluty lokalne w Polsce są rodzajem umowy społecznej, obejmującej otoczenie biznesowe. Waluty lokalne są również narzędziami polityki gospodarczej, które można wykorzystać do zapewnienia bezpieczeństwa gospodarczego społeczności lokalnej, regionu i kraju.

Skutkami stosowania lokalnej waluty są:

• redukcja zadłużenia zewnętrznego;
• brak konieczności zaciągania oprocentowanego kredytu bankowego;
• intensyfikacja lokalnych obrotów gospodarczych.

Waluty lokalne wspierają budowanie społeczności, spółdzielczości, lokalnej gospodarki oraz promują zrównoważony rozwój. Lokalne waluty w pewien sposób chronią również lokalne społeczności przed wahaniami gospodarczymi.

Choć lokalne waluty na świecie funkcjonują od dawna (począwszy od tradycyjnego modelu ekonomii, ustroju feudalnego itp.), do dziś nadal są one postrzegane jako forma oddolnych inicjatyw opartych na założeniach ekonomii społecznej, ekonomii eksperymentalnej, ekonomii alternatywnej, a nawet na założeniach nowoczesnych trendów i kierunków gospodarki rynkowej: ekonomii o obiegu zamkniętym, ekonomii dostępu, czy gospodarki gig. Niewątpliwie ich wykorzystanie i rosnąca popularność, zwłaszcza w okresie rozmrażania różnych sektorów gospodarki i wychodzenia z pandemii COVID-19 (a nie samej pandemii), mogą zwiększyć bezpieczeństwo gospodarcze regionu, w którym funkcjonują analizowane środki płatnicze. Postrzegane są również jako specyficzny sposób wpływania na poziom bezpieczeństwa gospodarczego podmiotów działających i uczestniczących w lokalnym rynku, takich jak małe i średnie przedsiębiorstwa lub inne podmioty na nim działające (por. [31]).

 Autorzy:

NINA STĘPNICKA i PAULINA WIĄCZEK

Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

Filia w Piotrkowie Tryb.

Ul. Słowackiego 114/118, 97-300 Piotrków Trybunalski

Polska

oraz  DARIUSZ BRZOZOWIEC

Lider Projektu

Zielony Polska Waluta Lokalna

Ul. Bankowa 5, 27-200 Starachowice

Polska

 

Bibliografia:

• Zimon G., (2020). The influence of the central warehouse on the functioning of Polish small and mediumsized enterprises operating in group purchasing organizations, „Problems and Perspectives in Management”, vol. 18, nr 1, s. 26-28.
• Zimon D., Zimon G., (2019). The Impact of Implementation of Standardized Quality Management Systems on Management of Liabilities in Group Purchasing Organizations, „Quality Innovation Prosperity. Kvalita Inovacia Prosperita”, nr 23/1, s. 163-170.
• Stępnicka N., (2018). Waluty lokalne – szansa czy zagrożenie dla rozwoju przedsiębiorczości?, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. XIX, z. 10, cz. 1, s. 461–474.
• Zajda J., (1973). Kopernikowska teoria pieniądza, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, nr 35, z. 4, s. 18-19.
• Ekins P., (2005). The Living Economy. A New Economics in the Making, Routledge, London, New York, s. 199.
• Gomez G.M., (2016). Argentina’s Parallel Currency: The Economy of the Poor, Routledge, London, New York, s. 24.
• Lietaer B., (2013). The Future Of Money, Cornerstone Digital, London 2013.
• Łukasiewicz-Kamińska A. (2014), Waluta alternatywna, jako dobro wspólne, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna”, nr 4(47), s. 206-218.
• Ekins P., (2005). The Living Economy. A New Economics in the Making, Routledge, London, New York, s. 200-202.
• Focardi P., (2018). Money: What It Is, How It’s Created, Who Gets It, and Why It Matters, Routledge, New York.
• Administrator Waluty Zielony (dostęp: 21 lipca 2020).
• Rushkoff D., (2017). Throwing Rocks at the Google Bus: How Growth Became the Enemy of Prosperity, Penguin Publishing Group, s. 157-159.
• Abucewicz M., (2018). Miejsce ekonomii alternatywnej w ekonomii społecznej [w:] J. Kwaśniewski (red.), Nauki o polityce publicznej: monografia dyscypliny, Instytut Profilaktyki Społecznej i Resocjalizacji, Warszawa, s. 329-330.
• Sobiecki G., (2015). Waluty alternatywne jako czynnik ograniczający niestabilność w gospodarce globalnej na przykładzie bitcoina i Argentyny, [w:] R. Sobiecki (red.), Przeciwdziałanie turbulencjom w gospodarce, Oficyna Wydawnicza Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Warszawa, s. 67.
• Stępnicka N., (2018). Waluty lokalne – szansa czy zagrożenie dla rozwoju przedsiębiorczości?, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. XIX, z. 10, cz. 1, s. 463-464.
• Woś R., (2018). Trzy pomysły, które odmienią współczesną Europę, „Polityka”, nr 1(3142).
• Gesell P., (2013). The Natural Economic Order, Isha Books, Delhi, s. 211.
• Greco T.H., (2001). Money: Understanding and Creating Alternatives to Legal Tender, Chelsea Green Publishing Company, White River Junction, Vt., s. 62.
• Tarasiewicz M., Newman A., (2015). Cryptocurriencies as Distributed Community Experiments, [in] D. Lee Kuo Chuen (red.), Handbook of Digital Currency: Bitcoin, Innovation, Financial Instruments, and Big Data, Academic Press-Elsevier, Amsterdam, s. 215.
• Dodd N., (2016). The Social Life of Money, Princeton University Press, Princeton-New Jersey, s. 348.
• Surette L., (1999). Pound in Purgatory: From Economic Radicalism to Anti-semitism, University of Illinois Press, Urbana-Chicago, s. 177.
• Cato M.P., (2009). Green Economics: An Introduction to Theory, Policy and Practice, Sterling, VA, London, s. 82-83.
• Surette L., (1999). Pound in Purgatory: From Economic Radicalism to Anti-semitism, University of Illinois Press, Urbana-Chicago, s. 177.
• Stępnicka N., (2018). Waluty lokalne – szansa czy zagrożenie dla rozwoju przedsiębiorczości?, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. XIX, z. 10, cz. 1, 467, 469.
• Administrator Waluty Zielony (dostęp: 21 lipca 2020).
• Łukasiewicz-Kamińska A. (2014). Waluta alternatywna, jako dobro wspólne, „Myśl Ekonomiczna i Polityczna”, nr 4(47), s. 210.
• Stępnicka N., (2018). Waluty lokalne – szansa czy zagrożenie dla rozwoju przedsiębiorczości?, „Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, t. XIX, z. 10, cz. 1, 465-466.
• Ślazyk B., (2018). Zielony Waluta Lokalna jako konkretne wsparcie dla biznesu, „Network Magazyn”, [online] http://networkmagazyn.pl/zielony-waluta-lokalna-jakokonkretne-wsparcie-dla-biznesu (dostęp: 13 lipca 2020).
• Walasek R., (2016). Supply Chain Optimisation and Competitiveness of an Enterprise – Result of the Study, “Research in Logistic&Production”, vol. 6, nr 2, s. 188.
• Zimon G., Walasek R., (2018). An Assessment of Financial Liquidity Management in the Car Transport Companies, in: Economic and Social Development, red. A. Maloletko, N. Rupcic, Z. Baracskaip, Varazdin Development and Entrepreneurship Agency, Moscow, s. 204.
• Zimon G., (2020). Working Capital Management Strategies in Polish SMES, „Academy of Accounting and Financial Studies Journal”, vol. 24, nr 3, s. 1-9.

 

[1] Silvio Gesell (ur. 17 marca 1862 r. w stanie Vith na granicy Belgii, Luksemburgu i Prus; zm. 11 marca 1930 r. w Oranienburgu w Niemczech).